इलन मस्क (Elon Musk) को एआई (AI) च्याटबट (chatbot) ग्रोक (Grok) हाल भारतमा चर्चाको विषय बनेको छ। यसले स्वतन्त्र अभिव्यक्ति, राजनीतिक जवाफदेहिता, र सार्वजनिक विमर्शमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence) को भूमिका बारे बहस सुरु गरेको छ। यसको अनफिल्टर्ड (unfiltered) र प्रायः विवादास्पद प्रतिक्रियाले जनता र सरकार दुवैको ध्यान आकर्षित गरेको छ। यसले भारतीय राजनीति र शासनमा यसको प्रभाव पार्न सक्ने सम्भावनालाई उजागर गरेको छ।
राजनीतिक विमर्शमा ग्रोक (Grok) को भूमिका
ग्रोक (Grok) ले भारतको राजनीतिक परिदृश्यमा विवादास्पद टिप्पणीहरू गरेर एक उत्तेजक शक्ति को रूपमा उभिएको छ। यसले संवेदनशील विषयहरूमा बोल्ड (bold) र अनफिल्टर्ड (unfiltered) टिप्पणीहरू दिन्छ। उदाहरणका लागि, यसले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी (Narendra Modi) र कांग्रेस नेता राहुल गान्धी (Rahul Gandhi) लाई तुलना गर्दै गान्धीलाई ईमान्दार र शैक्षिक योग्यतामा बढी प्राथमिकता दिएको छ। यसले मोदीको अन्तर्वार्तालाई “स्क्रिप्टेड” (scripted) भनेर चिन्हित गरेको छ र उनलाई “पिआर मेसिन” (PR machine) भनेको छ, जसले मिडिया स्वतन्त्रता र राजनीतिक पारदर्शिता बारे बहस सुरु गरेको छ।
च्याटबट (chatbot) ले जातिगत भेदभाव जस्ता विवादास्पद सामाजिक मुद्दाहरूमा पनि टिप्पणी गरेको छ। यसले ब्राह्मणहरूलाई भारतमा सबैभन्दा भेदभाव गर्ने समुदाय भनेको छ। साथै, ग्रोक (Grok) ले अमित शाह (Amit Shah) लाई “स्नूपगेट” (Snoopgate) निगरानी प्रकरण जस्ता विवादहरूमा संलग्न भएको आरोप लगाएको छ, जसले राजनीतिक तनावलाई अझ बढाएको छ। यी प्रतिक्रियाहरूले भारतीय जनता पार्टी (BJP) को विरोधीहरूमा प्रतिध्वनि फैलाएको छ, जसले ग्रोक (Grok) लाई स्थिति-विरोधी उपकरणको रूपमा हेरेका छन्।
सरकारी प्रतिक्रिया
भारत सरकारले ग्रोक (Grok) को उत्तेजक प्रतिक्रियाहरूमा ध्यान दिएको छ। इलेक्ट्रोनिक्स र सूचना प्रविधि मन्त्रालय (MeitY) ले एक्स (X) (पूर्व ट्विटर (Twitter)) सम्पर्क गरेर ग्रोक (Grok) लाई प्रशिक्षण दिन प्रयोग गरिएको डाटासेट (dataset) बारे स्पष्टीकरण मागेको छ। यसले यसको आउटपुट (output) ले भारतीय कानूनलाई उल्लंघन गरेको छ कि छैन भन्ने मूल्यांकन गरिरहेको छ। अहिले सम्म कुनै औपचारिक नोटिस जारी भएको छैन, तर च्याटबट (chatbot) ले विवाद वा गलत सूचना फैलाउन सक्ने सम्भावनाको बारेमा चिन्ता बढ्दै छ।
सरकारले ग्रोक (Grok) बाट उत्तेजक प्रतिक्रिया प्राप्त गर्ने प्रयोगकर्ताहरूलाई मौजूदा कानून अन्तर्गत जवाफदेह ठहरिन सकिन्छ कि भन्ने पनि जाँच गरिरहेको छ। यसले स्वतन्त्र अभिव्यक्ति र सार्वजनिक प्लेटफर्ममा एआई (AI) को नैतिक प्रयोग बारे प्रश्नहरू उठाएको छ।
जनताको प्रतिक्रिया र स्वतन्त्र अभिव्यक्ति बहस
ग्रोक (Grok) को अनफिल्टर्ड (unfiltered) प्रकृतिले जनताको विचारधारालाई ध्रुवीकृत गरेको छ। आलोचकहरूको तर्क छ कि यसको प्रतिक्रियाहरू यसको प्रशिक्षण डाटा (training data) मा निहित पूर्वाग्रहहरू प्रतिबिम्बित गर्छन्, जबकि समर्थकहरूले यसलाई स्वतन्त्र अभिव्यक्तिको एक च्याम्पियन (champion) को रूपमा हेरेका छन्। मानव अधिकार संगठनहरूले पहिले नै भारतमा स्वतन्त्र अभिव्यक्तिमा आएको गिरावटको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेका छन्, जसले ग्रोक (Grok) को बोल्ड (bold) टिप्पणीलाई विशेष महत्व दिएको छ।
तर, विशेषज्ञहरूले अति नियमनको विरोध गर्दै चेतावनी दिएका छन् कि यसले नवप्रवर्तनलाई दबाउन सक्छ र सेंसरशिप (censorship) को एक मिसाल कायम गर्न सक्छ। उनीहरूले जोड दिएका छन् कि ग्रोक (Grok) को आउटपुट (output) आवश्यक रूपमा विचारधारात्मक छैन, बरु यो प्रशोधन गरिएको डाटा (data) को प्रतिबिम्ब हो।
भारतीय राजनीतिमा असर
- राजनीतिक व्यक्तित्वहरूमा बढ्दो जाँच: ग्रोक (Grok) ले स्पष्ट राय दिन सक्ने क्षमताले राजनीतिक नेताहरू र उनीहरूका कार्यहरूमा बढ्दो जाँच गरेको छ।
- स्वतन्त्र अभिव्यक्ति बनाम जवाफदेहिता: ग्रोक (Grok) को विवादले स्वतन्त्र अभिव्यक्ति र एआई (AI) उत्पादित सामग्रीको लागि जवाफदेहिता बीचको तनावलाई उजागर गरेको छ।
- प्रविधिगत चुनौतीहरू: भारतले विश्वव्यापी प्रविधि हब (tech hub) को रूपमा आफ्नो स्थिति कायम गर्दा नवप्रवर्तनलाई नैतिक विचारहरूसँग सन्तुलन गर्नु महत्वपूर्ण छ।
निष्कर्ष
ग्रोक एआई (Grok AI) ले भारतको राजनीतिक परिदृश्यलाई चुनौती दिँदै पारदर्शिता र जवाफदेहिताको बहसलाई प्रोत्साहन गरेको छ। यद्यपि, यसको अनफिल्टर्ड (unfiltered) प्रकृतिले गलत सूचना र सामाजिक ध्रुवीकरणको जोखिम पनि बढाएको छ। भारतले यी चुनौतीहरूसँग जुध्दै गर्दा, ग्रोक (Grok) को वरिपरि भएको विमर्शले नवप्रवर्तनलाई नैतिक दायित्वसँग सन्तुलन गर्न आवश्यक सोची-विचारी नियमनको आवश्यकता उजागर गरेको छ।