नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरण (Nepal Telecommunications Authority – NTA) ले फ्री वाईफाइ मोबिलिटी सेवा (Free WiFi Mobility service) बन्द गर्ने विचार गरिरहेको छ, जसले गर्दा नेपाली समाजमा यसको प्रभावको बारेमा व्यापक छलफल सुरु भएको छ। दूरसञ्चार कम्पनीहरूको आम्दानीमा कमी आएको भन्दै उठाइएको यो निर्णयले व्यक्ति, व्यवसाय, र नेपालको डिजिटल समावेशीकरण (Digital Inclusion) को लक्ष्यमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ।
शहरी र ग्रामीण प्रयोगकर्तामा पर्ने प्रभाव
शहरी क्षेत्र: सुविधा र खर्चको प्रभाव
काठमाडौं जस्ता शहरहरूमा, जहाँ वर्ल्डलिङ्क (WorldLink) को फ्री वाईफाइ मोबिलिटी सेवा १४,००० भन्दा बढी स्थानहरूमा उपलब्ध छ, प्रयोगकर्ताहरूले मल, होटल, अस्पताल, र विमानस्थल जस्ता सार्वजनिक स्थानहरूमा निर्बाध इन्टरनेट पहुँचको लाभ उठाउँदै आएका छन्। यसले गर्दा उनीहरूले मोबाइल डाटा प्याक (Mobile Data Plan) मा निर्भर हुन बाँचेका छन्।
यदि फ्री वाईफाइ सेवा बन्द भयो भने, शहरी प्रयोगकर्ताहरूले मोबाइल डाटा प्याक खरीद गर्न बाध्य हुनेछन्। मोबाइल डाटा पहिले भन्दा सस्तो भए पनि, यसले धेरैको लागि आर्थिक बोझ बढाउनेछ।
ग्रामीण क्षेत्र: डिजिटल खाडल (Digital Divide) मा वृद्धि
नेपालमा पहिल्यै डिजिटल खाडल (Digital Divide) को समस्या छ। ग्रामीण क्षेत्रमा इन्टरनेट पहुँच शहरी क्षेत्र भन्दा न्यून छ। फ्री वाईफाइ हटस्पट (Hotspot) ले निजी इन्टरनेट कनेक्सन (Private Internet Connection) अफोर्ड गर्न नसक्ने व्यक्तिहरूलाई यो सेवा प्रदान गरेर यस खाडललाई पटक्क पार्न मद्दत गरेको छ।
फ्री वाईफाइ सेवा हटाउँदा यो खाडल अझ बढ्न सक्छ, र ग्रामीण जनतालाई डिजिटल साक्षरता (Digital Literacy) र स्रोतहरूमा पहुँचबाट पछाडि पार्न सक्छ।
आर्थिक र सामाजिक प्रभाव
आर्थिक परिणाम
सार्वजनिक फ्री वाईफाइले साना व्यवसाय र उद्यमीहरूलाई अतिरिक्त खर्च बिना अनलाइन बजार र उपकरणहरूमा पहुँच प्रदान गरेको छ। यसलाई हटाउँदा उनीहरूको व्यवसाय विकासमा बाधा पुग्न सक्छ।
नेपालमा पर्यटकहरूले पनि सार्वजनिक स्थानहरूमा फ्री वाईफाइको लाभ उठाउँदै आएका छन्, जसले उनीहरूको यात्रा अनुभवलाई बढाउँछ। यो सेवा बन्द भएमा, नेपाल बजेट पर्यटकहरूको लागि कम आकर्षक बन्न सक्छ।
सामाजिक जडान र ज्ञानमा पहुँच
फ्री वाईफाइले विद्यार्थीहरूलाई अनलाइन शैक्षिक स्रोतहरूमा पहुँच प्रदान गर्न र COVID-19 जस्ता संकटकालीन अवस्थामा टेलिफोन कार्य (Remote Work) गर्न सजिलो बनाएको छ।
फ्री वाईफाइ बिना, सीमान्तकृत समुदायहरूले सामाजिक समावेशीकरण (Social Inclusion) लाई बढाउने जानकारी र अवसरहरूबाट वञ्चित हुन सक्छन्।
डिजिटल नेपाल दृष्टिकोण (Digital Nepal Vision) मा चुनौती
नेपालको डिजिटल नेपाल फ्रेमवर्क (Digital Nepal Framework) ले २०३० सम्म देशलाई डिजिटल समावेशी समाजमा रूपान्तरण गर्ने लक्ष्य राखेको छ। तर, फ्री वाईफाइ सेवा बन्द गर्दा यो दृष्टिकोणमा निम्न प्रभावहरू पर्न सक्छन्:
- डिजिटल उपकरण र सेवाहरूमा समान पहुँच घटाउने।
- गरिबी र न्यून डिजिटल साक्षरता (Digital Literacy) भएका जनसंख्यालाई अझ पछाडि पार्ने।
- डिजिटल समावेशीकरणमा आधारित सतत विकास लक्ष्यहरू (Sustainable Development Goals) प्राप्त गर्ने प्रगतिमा बाधा पुग्ने।
दूरसञ्चार कम्पनीहरूको तर्क
दूरसञ्चार सेवा प्रदायकहरूले फ्री वाईफाइले अन्यायपूर्ण प्रतिस्पर्धा (Unfair Competition) सिर्जना गरेको दाबी गरेका छन् किनभने इन्टरनेट सेवा प्रदायकहरूले (ISPs) स्पेक्ट्रम लाइसेन्स शुल्क (Spectrum Licensing Fee) तिर्दैनन्। उनीहरूले यो सेवाले मोबाइल डाटा बिक्रीबाट आम्दानी घटाएको पनि बताएका छन्। यी चिन्ताहरू व्यावसायिक दृष्टिकोणबाट वैध छन्, तर यसलाई सार्वजनिक हितको दृष्टिकोणबाट पनि विचार गर्न आवश्यक छ।
सम्भावित विकल्पहरू
फ्री वाईफाइलाई पूर्ण रूपमा बन्द गर्नुको सट्टा, NTA ले निम्न उपायहरू विचार गर्न सक्छ:
- फ्री वाईफाइ प्रयोगलाई डाटा मात्रा (Data Volume) वा सत्र अवधि (Session Duration) सीमित गरेर नियमन गर्ने।
- इन्टरनेट सेवा प्रदायकहरू (ISPs) र दूरसञ्चार कम्पनीहरू बीच साझेदारी बढाएर इन्फ्रास्ट्रक्चर लागत (Infrastructure Cost) बाँड्ने।
- ग्रामीण इन्टरनेट इन्फ्रास्ट्रक्चरलाई सब्सिडी (Subsidy) दिएर समान पहुँच सुनिश्चित गर्ने।
निष्कर्ष
नेपालमा फ्री वाईफाइ मोबिलिटी सेवा (Free WiFi Mobility Service) बन्द गर्ने प्रस्तावले व्यावसायिक हित र सार्वजनिक हित बीचको महत्वपूर्ण तनावलाई उजागर गरेको छ। दूरसञ्चार कम्पनीहरूले अल्पकालीन आर्थिक राहत पाउन सक्छन्, तर दीर्घकालीन सामाजिक लागत—विशेष गरी सीमान्तकृत समुदायहरूको लागि—नोक्सानी हुन सक्छ। इन्टरनेट पहुँचलाई संरक्षण गर्दै उद्योगका चिन्ताहरू समाधान गर्ने संतुलित दृष्टिकोण अपनाउँदा नेपालको डिजिटल रूपान्तरण (Digital Transformation) लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न सजिलो हुनेछ।