नेपालको सूचना प्रवधि (Information Technology, IT) क्षेत्रले पछिल्ला केही वर्षमा उल्लेखनीय प्रगति गरेको छ। डिजिटल रूपान्तरण (Digital Transformation) मा केन्द्रित सरकारी पहलले यस क्षेत्रलाई गति दिँदै आएको छ। यस ब्लगमा हामी नेपालको आईटी परिदृश्यका प्रमुख प्रवृत्तिहरू (Trends), चुनौतीहरू (Challenges), र अवसरहरू (Opportunities) को विश्लेषण गर्नेछौं।
वर्तमान प्रवृत्तिहरू (Current Trends)
१. डिजिटल रूपान्तरण र वृद्धि (Digital Transformation and Growth)
नेपालको आईटी उद्योगमा २०२५ सम्ममा ४५% ले टेक (Tech) जबरजस्ती वृद्धि हुने अनुमान छ। यसको मुख्य कारण क्लाउड कम्प्युटिङ (Cloud Computing), कृत्रिम बुद्धिमत्ता (Artificial Intelligence, AI), मेसिन लर्निङ (Machine Learning, ML), डाटा विश्लेषण (Data Analysis), र साइबर सुरक्षा (Cyber Security) जस्ता उन्नत प्रविधिको प्रसार हो।
सरकारले २०२४-३४ लाई “सूचना प्रविधि दशक” घोषणा गरेको छ। यस अवधिमा आईटी सेवाबाट १५ लाख नेपाली युवालाई प्रत्यक्ष वा परोक्ष रोजगारी (Employment) सिर्जना गर्ने लक्ष्य राखिएको छ।
२. पूर्वाधार विकास (Infrastructure Development)
ब्रोडब्यान्ड कनेक्टिभिटी (Broadband Connectivity) र डाटा सेन्टर (Data Center) निर्माणमा निरन्तर प्रयास भए पनि ग्रामीण क्षेत्रहरूमा प्रविधि पहुँच र डिजिटल साक्षरता (Digital Literacy) को अभावले चुनौती बनीरहेको छ।
३. शिक्षा र युवा शक्ति (Education and Youth Potential)
नेपालका आईटी संस्थानबाट प्रतिवर्ष १०,००० भन्दा बढी विद्यार्थी स्नातक (Graduate) हुने गरेका छन्। गुगल (Google) र माइक्रोसफ्ट (Microsoft) जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीहरूले नेपाली शैक्षिक संस्थानहरूलाई आधुनिक टेक (Tech) पाठ्यक्रम (Curriculum) समावेश गर्न सहयोग गरिरहेका छन्।
मागनुसारी टेक्निकल सिपहरू (In-Demand Technical Skills)
१. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) र मेसिन लर्निङ (ML)
AI सम्बन्धित पेशामा ४०% वार्षिक वृद्धि दर रहेको छ। TensorFlow जस्ता फ्रेमवर्क (Framework) को ज्ञान महत्त्वपूर्ण छ।
२. क्लाउड कम्प्युटिङ (Cloud Computing)
क्लाउड-आधारित समाधान (Cloud-based Solutions) को बढ्दो मागले क्लाउड आर्किटेक्ट (Cloud Architect) को माग बढेको छ।
३. साइबर सुरक्षा (Cyber Security)
साइबर अपराध (Cyber Crime) बढ्दै जाँदा व्यवसायहरूको डिजिटल सुरक्षाका लागि विशेषज्ञहरू आवश्यक छन्।
४. डाटा विज्ञान (Data Science)
२०२५ सम्ममा नेपालको डाटा साइन्स (Data Science) उद्योग ६ मिलियन अमेरिकी डलर पुग्ने अनुमान छ।
चुनौतिहरू (Challenges)
१. पूर्वाधारको कमी (Lack of Infrastructure)
स्थानीय सरकारी तहमा आधुनिक प्रविधिको अभावले डिजिटल सेवा प्रवर्द्धनमा बाधा उभिएको छ।
२. डिजिटल खाडल (Digital Divide)
सहरी र ग्रामीण क्षेत्रबीच प्रविधि पहुँचमा ठूलो असमानता रहेको छ।
३. नीतिगत खालीपन (Policy Gaps)
प्रविधि अनुकूल नीति (Tech-friendly Policy) र नवीनतालाई प्रोत्साहन गर्ने योजनाको अभाव छ।
अवसरहरू (Opportunities)
१. निर्यात सम्भावना (Export Potential)
नेपालले १० वर्ष मा ३ खर्ब नेपाली रुपैयाँ को आईटी सेवा निर्यात गर्ने लक्ष्य लिएको छ।
२. ग्लोबल सहकार्य (Global Collaboration)
रिमोट वर्क (Remote Work) को बढ्दो प्रवृत्तिले नेपाली पेशेवरहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारसँग जोड्दै स्थानीय अर्थतन्त्रमा योगदान गर्ने मौका दिएको छ।
निष्कर्ष (Conclusion)
पूर्वाधार र नीतिगत चुनौतीहरू बाँकी भए पनि, सरकारी पहल र निजी क्षेत्रको लगानीले नेपालको आईटी क्षेत्रलाई गतिशील बनाएको छ। युवा शक्ति र ग्लोबल मागको संयोजनले यस क्षेत्रको भविष्य उज्ज्वल देखिन्छ।